Đảng Lập hiến Đông Dương

Bách khoa toàn thư há Wikipedia

Đảng Lập hiến Đông Dương Parti constitutionaliste Indochinois Bạn đang xem: ai là người đứng ra thành lập đảng lập hiến ở việt nam năm 1923

Lãnh tụ	Bùi Quang Chiêu
Thành lập	Tên gọi này xuất hiện tại chuyến thứ nhất ngày 17/4/1919.
Báo chí	Tribune Indigène L'Echo Annamite Đuốc Nhà Nam Tribune Indochinoise Lục tỉnh Tân văn
Ý thức hệ	Chủ nghĩa lập hiến
Thuộc quốc gia	Liên bang Đông Dương

Đảng Lập hiến Đông Dương (tiếng Pháp: Parti Constitutionaliste Indochinois) là một trong những chủ yếu đảng hoạt động và sinh hoạt ở Nam Kỳ vô những năm 1910 cho tới 1930. Đảng này bởi Bùi Quang Chiêu, một kỹ sư canh nông, với quốc tịch Pháp, cũng chính là hội trưởng Hội Trí Tri và ngôi nhà cây viết tờ La Tribune Indochinoise xây dựng.

Người sáng sủa lập[sửa | sửa mã nguồn]

Bùi Quang Chiêu xuất thân ái kể từ mái ấm gia đình ngôi nhà nho tuy nhiên trọn vẹn bám theo Tây học; năm 21 tuổi hạc (năm 1893) ông chuồn du học tập thanh lịch Algérie rồi thanh lịch Pháp học tập ở ngôi trường kỹ sư canh nông Institut National Agronomique. Trở về nước ông làm thuê chức mang lại tổ chức chính quyền nằm trong địa Pháp với cương vị kỹ sư nông nghiệp.

Năm 1917, Nguyễn Phú Khai nằm trong Bùi Quang Chiêu tổ chức triển khai xuất bạn dạng tờ báo Tribune Indigène (Diễn đàn Bản xứ). Ngày 17/4/1919, bên trên manchette tờ báo xuất hiện tại dòng sản phẩm chữ “cơ quan tiền ngôn luận của Đảng Lập hiến” (Organe du Parti Constitutionaliste). Đến năm 1925, Bùi Quang Chiêu thanh lịch Pháp cùng theo với Dương Văn Giáo hoạt động cách tân ở Đông Dương và van nài luật lệ xây dựng Đảng Lập hiến đầu tiên bám theo Đạo luật 1901 của nước Pháp. Đến ngày 20/10/1926, Đảng Lập hiến được cho phép hoạt động và sinh hoạt đầu tiên ở Pháp. Tờ Tribune Indigène (Diễn đàn Bản xứ) thay đổi trở nên tờ Tribune Indochinoise (Diễn đàn Đông Dương) với phụ bạn dạng ở châu Âu^[1].

Tuy gọi là Đảng tuy nhiên những Đảng Lập hiến lại tổ chức triển khai tương tự một câu lạc cỗ chủ yếu trị của giới điền ngôi nhà, nghiệp ngôi nhà, công chức người Việt ở Nam kì.

Lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Đảng Lập Hiến với lực lượng nhập cuộc hầu hết là kẻ Việt nằm trong bộ phận giai cấp cho tư sản dân tộc bản địa, đại địa ngôi nhà, học thức đái tư sản, một vài là lính tráng đáp ứng vô sản phẩm ngũ quân group thực dân Pháp. Đảng này hoạt động và sinh hoạt hầu hết ở Nam Kỳ. Một số hero vượt trội của Đảng Lập hiến ở Nam kì là Bùi Quang Chiêu, Nguyễn Phan Long, Trương Văn Vững, Dương Văn Giáo, Nguyễn Văn Sâm, Nguyễn Văn Thinh, Trần Văn Khá...

Trong năm 1930 đang được ra mắt một trận luận chiến thân ái tờ Đuốc ngôi nhà Nam của Nguyễn Phan Long và cây cây viết Phan Khôi của Trung lập báo. Qua cuộc luận chiến này, nhất là vô loạt bài xích về Đảng Lập hiến đã hỗ trợ mang lại tất cả chúng ta hiểu rộng lớn về việc hoạt động xây dựng và chế độ hoạt động và sinh hoạt của đảng này:

“Ông Bùi Quang Chiêu nằm trong ông Dương Văn Giáo đứng hình thành đảng Lập hiến bên trên mặt mũi Pháp, với đem điều lệ của đảng trình bên trên dinh cơ quận Seine. Đến lúc về mặt mũi này, ông Bùi với đem điều lệ ấy cho tới trình ở chánh phủ Nam kì, Từ khi cơ cho tới giờ (1930-TG) ko thấy chánh phủ vấn đáp mang lại ông về việc cơ sao không còn. Nhơn vì như thế chánh phủ ko tuyên thân phụ rằng đã nhận được được điều lệ của đảng, ko nom nhận đảng nên đảng Lập hiến như thể ko xây dựng một cơ hội đầu tiên. Đó là vì như thế không đủ dòng sản phẩm lao lý mối quan hệ ấy nhưng mà đảng Lập hiến không tồn tại đầy đủ danh nghĩa đặng họp hội đồng, lựa đảng viên…”^[2].

Qua cơ thể thấy Đảng Lập hiến mặc dù gọi là Đảng tuy nhiên thiệt hóa học chỉ là một trong những group chủ yếu trị bao gồm những điền ngôi nhà, nghiệp ngôi nhà, trí thức… với vị thế vô xã hội Nam kì bên dưới sự cổ động của những tờ báo bởi group này lập rời khỏi như La Tribune Indegènè, L’Écho Annamite, Đuốc ngôi nhà Nam,...

Chủ trương[sửa | sửa mã nguồn]

Chủ trương của Lập hiến Đảng là đấu tranh giành hiền hòa, thỏa hiệp với thực dân Pháp vô thời điểm đầu thập kỷ đôi mươi của thế kỷ đôi mươi nhằm mục đích giành quyền hạn về tài chính cho tất cả những người Việt, ngôi nhà trương dành riêng song lập dân tộc bản địa trải qua việc duy tân, thu nhập và cách tân và phát triển văn hóa truyền thống mới nhất bám theo phương Tây.

Xem thêm: wibu là ai

Khi Alexandre Varenne qua chuyện Đông Dương chấp nhiệm thực hiện toàn quyền năm 1925 thì đảng Lập hiến biên soạn "Le cahier des vœux" 50 trang thể hiện một vài nguyện vọng về cách tân giấy tờ thủ tục nhập tịch công dân Pháp, luật lệ thống trị, nền dạy dỗ, lệ nghĩa vụ quân sự, và tự tại báo mạng, đại nhằm đều trực thuộc phạm vi giới hạn chứ không hề thử thách gì tổ chức chính quyền. Varenne hứa hứa tiếp tục xét cải tổ một vài điểm về ngạch công chức cho tất cả những người Việt và được mở thêm ngôi trường sở tuy nhiên không thay đổi lập ngôi trường giới hạn chỗ đông người luyện họp và phê duyệt với báo mạng giờ đồng hồ Việt.^[3]

Cơ quan tiền ngôn luận[sửa | sửa mã nguồn]

Tribune Indigène là tờ báo giờ đồng hồ Pháp thứ nhất của những người Việt, Ra đời mon 8 năm 1917 ở Nam Kỳ lý do Nguyễn Phú Khai xây dựng tuy nhiên ngân sách đầu tư bởi cơ quan chỉ đạo của chính phủ Liên bang Đông Dương đài lâu. Ông với lập ngôi trường bài xích Hoa, thông thường người sử dụng báo cổ động đấu tranh giành tài chính với Hoa kiều.^[4] Ông cũng chính là người Việt thứ nhất há xí nghiệp gạo năm 1915 tuyên chiến đối đầu với những người Hoa ở Mỹ Tho.

Sau khi Đảng Lập Hiến của Bùi Quang Chiêu Ra đời thì báo Tribune Indigène được sử dụng thực hiện phòng ban ngôn luận của Đảng. Hai tờ L'Echo Annamite và Đuốc Nhà Nam cũng nằm trong Đảng nằm trong phân phát động rần rộ chiến dịch tẩy chay sản phẩm & hàng hóa người Hoa năm 1919 và cỗ vũ việc nhập cuộc những hoạt động và sinh hoạt tài chủ yếu, ngân hàng vô nền tài chính của những người Việt vô thân ái những năm 1920.^[5]

Các báo này sau dùng để làm gửi đạt yên cầu bình quyền thân ái người Việt và người Pháp nên mon hai năm 1925 tờ Tribune Indigène bị cơ quan chỉ đạo của chính phủ Thuộc địa xay cần đình bạn dạng. Sang năm tiếp theo, 1926 tờ Tribune Indochinoise mới nhất Ra đời (F H Schneider đứng tên) phục hoạt thực hiện khẩu ca của Đảng.^[6] Báo này hoạt động và sinh hoạt cho tới năm 1942 thì xong xuôi.^[7] Tờ Lục tỉnh Tân văn của Nguyễn Văn Của và Lê Quang Liêm cũng khá được dùng để làm phòng ban ngôn luận của Đảng Lập hiến.

Uy tín và hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Dưới sự phân phát động và kiên trì đấu tranh giành của Đảng Lập hiến, những trào lưu tẩy chay khách hàng trú (1919), phòng độc quyền cảng Sài Thành (1923) đang được tạo nên những gửi biến đổi tích cực kỳ và tạo nên vệt ấn vô cuộc sống chủ yếu trị - xã hội nằm trong địa. Từ những thành công xuất sắc này, Đảng Lập hiến đang được đấu tranh giành nhằm không ngừng mở rộng con số member người Việt vô Hội đồng quản lí phân tử và cử tri đoàn người Việt vô năm 1922. Nguyễn Phan Long đại diện thay mặt mang lại Đảng Lập hiến đang được giành được ghế Phó Chủ tịch Hội đồng quản lí phân tử. Vào năm 1926, vô số 10 ghế dành riêng cho tất cả những người bạn dạng xứ vô Hội đồng Quản phân tử Nam Kỳ thì đảng viên Đảng Lập Hiến trúng cử cả 10. Toàn quyền Alexandre Varenne cũng trầm trồ ham muốn lắng tai nguyện vọng của Đảng Lập Hiến tuy nhiên ngoài những việc không bổ nhiệm viên thống đốc Nam Kỳ hủ lậu là Maurice Cognacq, Varenne chỉ hứa hứa cứu vớt xét chứ không hề đáp ứng nhu cầu được bao nhiêu nguyện vọng tự tại xã hội của những người Việt.^[3] Cao điểm của Đảng là vô những năm 1930 khi Bùi Quang Chiêu thực hiện đại diện thay mặt Nam Kỳ bên trên Thượng Hội đồng Thuộc địa ở thủ đô chủ yếu quốc Paris trong lúc Nguyễn Phan Long và những đảng viên không giống trúng cử vô Hội đồng Quản phân tử Nam Kỳ và Hội đồng TP.HCM Sài Thành.

Một sự khiếu nại khá đặc biệt quan trọng so với Bùi Quang Chiêu và những người dân Lập hiến ở Nam kì là chuyến hành trình cho tới Calcutta dự Đại hội chuyến loại 43 của Đảng Quốc đại chặn Độ (1929) của Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo. Chuyến chuồn với cực kỳ ý nghĩa với Bùi Quang Chiêu vì như thế đấy là thứ nhất Bùi Quang Chiêu được chuồn sang 1 xứ nằm trong địa hạt Tây không giống ngoài Pháp và dự đại hội của một đảng bám theo lối lối đấu tranh giành hiền hòa của chặn Độ, và một khuynh phía nhưng mà Chiêu và Đảng Lập hiến đang được bám theo xua. Bùi Quang Chiêu coi sự khiếu nại này là hành vi thứ nhất vô cuộc sống quốc tế của những người Annam ở Viễn Đông^[8]. Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo đang được bắt gặp những hướng dẫn căn bản của Đảng Quốc đại chặn Độ vô xuyên suốt thời hạn ở Calcutta. Và cũng nhân chuyến hành trình, Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo đang được chào thi sĩ Rabindranath Tagore cho tới VN vô năm 1929.

Đường lối của Diệp Văn Kì thể hiện vẫn được những người dân hướng dẫn Đảng Lập hiến kiên trì tiến hành. Trong phiên group họp Hội đồng quản lí phân tử Nam kì ngày 11/9/1935, Bùi Quang Chiêu đã lấy một kiến nghị người Việt được ứng cử chức Nghị trưởng Hội đồng quản lí hạt:

Xem thêm: học học nữa học mãi là của ai

“Người Nam Cửa Hàng chúng tôi thời buổi này đang được tấn hóa nhiều, cho tới nỗi trong những hội nghị ở trên đây hoặc tại vị trí khác thường Nam từng công cộng sườn lưng đấu cật đề huề thao tác làm việc với những người Pháp ngang sản phẩm đồng tài đồng mức độ, Cửa Hàng chúng tôi lấy thực hiện mừng rỡ mừng thời buổi này được nhập tịch vô dòng sản phẩm mái ấm gia đình người Pháp bởi dòng sản phẩm tình luyến ái nhưng mà nước Pháp đang được đối đãi với tất cả chúng ta nhiền chuyến vậy. Theo sự tấn hóa ấy thiết tưởng dòng sản phẩm luật đạo 1922 thời buổi này không khớp thời thích hợp lẽ nữa. Vậy Cửa Hàng chúng tôi toan van nài cơ quan chỉ đạo của chính phủ bỏ vứt dòng sản phẩm luật đạo bất công bình ấy chuồn.” ^[9]

Đề nghị của Bùi Quang Chiêu đã từng dư luận ở Pháp gần giống VN sôi sục ^[10]. Trước yêu thương sách này của Bùi Quang Chiêu, năm 1936, Tổng Thống Pháp Albert Leburn đang được rời khỏi nghị toan được cho phép người Annam cũng khá được cử thực hiện Nghị trưởng Hội đồng quản lí phân tử. Nhóm nghị sĩ Pháp và Việt vô Hội đồng quản lí phân tử Nam kì đang được thỏa thuận hợp tác tiếp tục luân phiên chức nghị trưởng thân ái người Pháp và người Việt bám theo từng năm ^[11] . Sau 2 năm thường xuyên người Pháp thực hiện nghị trưởng, vô phiên mở màn kì họp Hội đồng quản lí phân tử ngày 01/9/1938, Bùi Quang Chiêu được phần đông member hội đồng bầu thực hiện nghị trưởng Hội đồng quản lí phân tử. Đến mon 6/1939, Thượng Công Thuận cũng khá được bầu lưu giữ chức ấy[^[12]]. Dù vậy Đảng Lập Hiến ko bao nhiêu để tâm vô việc hoạt động quần bọn chúng làm việc nhưng mà chỉ nom vô giới trung lưu người Việt. Ưu tiên của Đảng là thỏa hiệp với tổ chức chính quyền nằm trong địa nhằm đạt được tiến thủ cỗ xã hội và đồng đẳng với những người Pháp rồi tiến thủ cho tới tự động trị. Trong khi cơ tổ chức chính quyền thuộc địa phương thì lưu giữ mãi thái phù trì thôi và ko thực tâm cải phương pháp để giữ lại quyền lực tối cao nên Đảng Lập Hiến bị tổ chức chính quyền phân phối. Chính ngôi trường mặt mũi chủ yếu quốc Pháp cũng về bên với lối lối hủ lậu khiến cho Đảng Lập Hiến ko đạt được cách tân gì mặc dù là phương án nhã nhặn.^[3] Dường như những đảng viên đại bộ phận vì như thế là công chức thuộc về vào trong nhà nuốm quyền nên không đủ can đảm bay ly hẳn với quyết sách nằm trong địa. Do vậy sự đấu tranh giành chủ yếu trị của mình bị giới hạn, ko cách tân và phát triển rộng rãi điểm nhằm chuồn sâu sắc vô giai tầng bị trị.

Do tổ chức triển khai thong thả và tùy theo một vài ba cá thể vượt trội, nội cỗ Đảng Lập hiến thông thường ra mắt xích míc. Nguyễn Phan Long dần dần ngả hoạt động và sinh hoạt với giáo phái Cao Đài, thực hiện rời lực lượng của group Lập hiến. Năm 1937 thì Nguyễn Văn Thinh lập rời khỏi Đảng Dân ngôi nhà Đông Dương, thú vị một vài không hề nhỏ giới trình độ người Việt khiến cho tác động của Đảng Lập hiến càng suy rời. Trong cuộc bầu cử năm 1939, cả tía ứng viên của Đảng Lập hiến đều thất cử, khắc ghi thời kỳ suy thoái và khủng hoảng và thất lạc bóng bên trên chủ yếu ngôi trường.^[13]

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Danh sách tổ chức triển khai chủ yếu trị Liên bang Đông Dương

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

^ Võ Phúc Toàn (2020), Về việc người Việt lưu giữ chức Nghị trưởng Hội đồng Quản phân tử Nam kì qua chuyện một vài ba tư liệu báo mạng, tập san Nghiên cứu vớt và Phát triển, số 6 (160),2020, tr.111-112.
^ Lại Nguyên Ân thuế tầm (2006), Tác phẩm đăng báo 1930 của Phan Khôi, Nxb. Hội Nhà văn. tr.320.
^ ^a ^b ^c Carter, Jay. "A Subject Elite: The First Decade of the Contitutionalist Party in Cochinchina, 1917-1927". The VN Forum No 14, 1994. tr 212-22
^ Goscha, Christopher E. "Widening the Colonial Encounter: Asian Connections Inside French Indochina During the Interwar Period". Modern Asian Studies. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2008. tr 13-4
^ Lessard, Micheline. "Organisons-nous! Racial Antagonism and Vietnamese Economic Nationalism in the Early Twentieth Century". French Colonial History - Vol 8. Ann Abor, MI: Michigan University Press, 2007. tr 171-201
^ Goscha, Christopher E. "Annam and Vietnam in the New Indochinese Space, 1887-1945". Asian Forms of the Nation. Richmond, UK: Curzon Press, 1996. tr 107
^ Smith, R B. "Bui Quang Chieu and the Constitutionalist Party in French Cochinchina, 1917-30". Modern Asian Studies. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1969. tr 131-50
^ Agathe Larcher-Goscha and Kareem James Abu-Zeid (2014), “Bùi Quang Chiêu in Calcutta (1928): The Broken Mirror of Vietnamese and Indian Nationalism”, Journal of Vietnamese Studies, Vol. 9, No. 4 (Fall 2014), p. 92.
^ Hoàng Sơn (1935), “Về buổi Hội đồng quản lí phân tử Nam kì”, báo Ánh sáng, số 44, 26/9/ 1935, tr.1 & 4.
^ Xem thêm thắt Hoàng Sơn (1935), “Về buổi Hội đồng quản lí phân tử Nam kì”, báo Ánh sáng, số 44, 26/9/ 1935, tr.1 & 4 và C.L, “Người Annam với quyền thực hiện nghị trưởng hội đồng quản lí phân tử không?”, Hà Thành ngọ báo, số 2434, ngày 09/10/1935, tr.1 & 6.
^ Công luận báo, số 7793, 01/9/1938.
^ Sài Gòn, số 14142, 7/6/1939
^ Vũ Ngự Chiêu. Các vua cuối ngôi nhà Nguyễn 1884-1945 Tập 3. Houston, TX: Văn hóa, 2000. tr 825-6